Problemy ze snem objawiają się na różne sposoby. Mogą przyjmować formę bezsenności lub trudności z zasypianiem, a w innych przypadkach opierać się na nagłych przebudzeniach. Kolejne nieprzespane noce prowadzą do pogorszenia samopoczucia, obniżenia nastroju oraz niemożności zregenerowania organizmu. Nieregularny sen może też niekorzystnie wpływać na pamięć oraz koncentrację. Często próba rozwiązania tego problemu kończy się sięgnięciem po leki nasenne. Alternatywą może być dla nich melatonina, czyli substytut hormonu naturalnie produkowanego przez organizm.
Co to melatonina?
Bezsenność to stan, który może wynikać z całego szeregu różnych zaburzeń równowagi zachodzących w organizmie procesów biochemicznych. Korespondują one ze sobą w przemiennością nocy oraz dnia, wpływając w ten sposób bezpośrednio na cykliczność rytmu dobowego człowieka. Ludzkim hormonem snu, a zarazem elementem odpowiedzialnym za regulowanie zegara biologicznego jest właśnie melatonina. Za jej wydzielanie odpowiada szyszynka, czyli nieduży gruczoł zlokalizowany w mózgu.
Prawidłowy rytm snu oraz czuwania zależy od cyklicznych wahań poziomu melatoniny, które zachodzą we krwi. Wpływ na produkcję hormonu snu ma przede wszystkim natężenie światła. Im jest ciemniej, tym większa ilość syntetyzowana jest przez szyszynkę. W przypadku związku takiego jak melatonina działanie szczytowe przypada od północy do godz. 3 nad ranem i ulega zatrzymaniu, kiedy robi się widno.
Skutki spadku melatoniny
Poziom melatoniny w organizmie znacząco obniża się z wiekiem, co prowadzi do bezsenności oraz wielu uciążliwych trudności z zasypianiem.
Hormon ten ułatwia zasypianie i redukuje ilość przebudzeń odnotowywanych w ciągu nocy, a ponadto pozytywnie wpływa na samopoczucie. Uzupełnianie niedoborów melatoniny zalecane jest więc wszystkim osobom, u których z jakiegoś powodu występuje przesunięcie faz snu oraz czuwania. Dawkowanie dobierane jest dla każdego pacjenta indywidualnie. Hormon w formie syntetycznego odpowiednika dostępny jest w sklepach jako melatonina w tabletkach. Przeważnie zalecana porcja zawiera od 1 do 3 mg substancji, ale w niektórych przypadkach wskazane jest zażycie nawet 5 mg.
Melatonina czy leki nasenne?
Stosowanie typowych leków nasennych przyspiesza i ułatwia zasypianie. Musimy pamiętać jednak, że w niektórych przypadkach w dłuższej perspektywie takie rozwiązanie nie przynosi jednak dobrych rezultatów. Zdarza się, że pod wpływem działania leków sen pozbawiany jest bowiem fazy REM, w której gałki oczne wykonują szybkie ruchy. Faza ta odpowiada za proces konsolidacji śladów pamięciowych oraz regenerację układu nerwowego. Sen uzyskany dzięki takiej stymulacji nie zawsze jest więc w pełni wartościowy.
Jeżeli natrafimy na tego rodzaju lek, po przebudzeniu odnotować można szereg objawów charakterystycznych dla stanu niewyspania – np. osłabioną koncentrację, irytację, znużenie czy ciągłe uczucie senności. Długotrwałe stosowanie niektórych z leków grozi również uzależnieniem lub przedawkowaniem, a po nagłym odstawieniu – wystąpieniem objawów abstynencyjnych. Typowe leki nasenne są ponadto bardzo drogie. Tymczasem w przypadku produktu takiego jak melatonina na sen cena jest dość niska. Wiele zależy od producenta oraz wielkości opakowania, jednak zazwyczaj miesięczny zapas kapsułek to koszt kilkudziesięciu złotych.
Melatonina – skutki uboczne i przeciwwskazania
Stosowanie melatoniny nie jest całkowicie obojętne dla organizmu, przez co budzi ona szereg kontrowersji. Może powodować bóle i zawroty głowy, a także ogólną dezorientację. W niektórych przypadkach odnotowano nawet obniżenie płodności. Warto jednak pamiętać, że w przypadku produktu takiego jak melatonina skutki uboczne występują przede wszystkim przy bardzo długim stosowaniu.
Czas kuracji potrzebny do wyregulowania stabilnego poziomu hormonu powinien być ustalany indywidualnie, ale ryzyko przekroczenia zalecanej dawki jest niskie. Melatonina nie powoduje też wielu ze skutków ubocznych, które towarzyszą stosowaniu leków nasennych, takich jak np. upośledzenie refleksu. Jednocześnie pozostaje środkiem znacznie lepiej tolerowanym przez organizm. W przypadku produktu takiego jak melatonina przeciwwskazania do stosowania ograniczają się głównie do występowania poważnych chorób psychicznych autoimmunologicznych, a także nowotworów układu krwiotwórczego. Jej przyjmowanie nie jest ponadto zalecane kobietom w ciąży i karmiącym oraz pacjentom stosującym leki sterydowe.
Opinie o melatoninie na sen
W większości przypadków melatonina na sen opinie zbiera stosunkowo pozytywne. Ewentualne wątpliwości wzbudzają możliwe skutki uboczne długoterminowego leczenia bezsenności tego rodzaju środkiem, jednak konsultacja z zaufanym lekarzem powinna szybko je rozwiać. Dodatkową zachętą może być fakt, że w sklepach dostępna jest melatonina bez recepty. Jej profilaktyczne zażywanie zaleca się osobom, które często podróżują samolotami lub wykonują pracę zmianową. Szybka zmiana stref czasowych podczas międzykontynentalnych podróży wywołuje często zaburzenie znane jako jet-lag, którego objawy przypominają uczucie niewyspania. Adaptacja do innej strefy czasowej może trwać nawet kilka dni, a najlepsza melatonina jest sposobem na zminimalizowanie towarzyszących temu symptomów.
Warto dodać, że powszechnie dostępne na rynku są tabletki na sen w formie melatoniny połączonej z naturalnymi składnikami dodatkowo ułatwiającymi zasypianie (np. melisą, czy też ekstraktem z szyszek chmielu) – takie połączenie pomaga uzyskać silny efekt, jednocześnie będąc jednym z najbezpieczniejszych dostępnych rozwiązań.
